เคยสงสัยไหมว่า ทำไมนักกีฬาฟุตบอลระดับโลก นักวิ่งมาราธอน นักไตรกีฬา หรือแม้แต่คนที่ออกกำลังกายในยิม ถึงเสียชีวิตเฉียบพลันคาสนามได้ทั้งที่อายุไม่ถึง 30 ปี มีสาเหตุและปัจจัยอะไร แล้วเราจะสามารถป้องกันได้หรือไม่
บนเวทีเสวนา หัวข้อ “พลิกวิกฤต Sudden Death สร้างชีวิตยืนยาวด้วยการดูแลหัวใจและการนอน” ซึ่งจัดขึ้นภายในงาน Sustainability Expo 2025 (SX 2025) ณ ศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ เมื่อเร็วๆ นี้ พญ.สุรีย์รัตน์ ปันยารชุน อายุรแพทย์โรคหัวใจและหลอดเลือด และ ผศ.นพ.จิรยศ จินตนาดิลก อายุรแพทย์ด้านเวชศาสตร์การนอนหลับ โรงพยาบาลเมดพาร์ค มาไขคำตอบให้เราเข้าใจ รู้ทัน และป้องกันการเสียชีวิตเฉียบพลันได้
พญ.สุรีย์รัตน์ เล่าว่า การเกิด Sudden Death หรือการเสียชีวิตเฉียบพลันมีสาเหตุได้ทั้งจากโรคหัวใจ หรือโรคทางสมอง บางรายอาจเสียชีวิตจากภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน (Sudden Cardiac Death) หรือ ภาวะหัวใจวายเฉียบพลัน (Acute Heart Attack) และเกณฑ์อายุของคนที่มีโอกาสเสียชีวิตแบบฉับพลันก็ต่ำลงจากเดิม 45 ปี เหลือ 35 ปี
การเสียชีวิตเฉียบพลันในกลุ่มคนอายุน้อย มักเกิดจากโรคทางพันธุกรรม ได้แก่ โรคกล้ามเนื้อหัวใจหนาผิดปกติทั้งห้องซ้ายหรือห้องขวา เซลล์กล้ามเนื้อหัวใจห้องขวาผิดปกติ การหลั่งฮอร์โมนผิดปกติ และโรคใหลตาย (Brugada) และ Long QT syndrome โรคกล้ามเนื้อผนังหัวใจหนาผิดปกติ จะทำให้เกิดการอุดตันเส้นเลือดที่ออกจากหัวใจ บางครั้งทำให้เกิดหัวใจเต้นพลิ้ว และเสียชีวิตฉับพลันได้
กรณีที่นักกีฬาเสียชีวิตเฉียบพลัน ส่วนมากจะเกิดจากโรคนี้ หากใครที่มีอาการแน่นหน้าอก เหนื่อยหอบ เหนื่อยง่ายเวลาออกแรง ใจสั่นหวิวๆ วิงเวียนศีรษะ หน้ามืด เป็นลม รีบบอกญาติให้ส่งตัวมาพบแพทย์โดยเร็วที่สุด เซลล์กล้ามเนื้อหัวใจห้องขวาผิดปกติ เพราะถูกแทนที่ด้วยเนื้อเยื่อไขมัน หรือพังผืด จะทำให้กระแสไฟฟ้าหัวใจเต้นผิดจังหวะ ซึ่งเราสามารถตรวจหาความผิดปกตินี้ได้จากยีน
การหลั่งฮอร์โมนที่ผิดปกติ ทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะตอนออกกำลังกาย และเกิดหัวใจเต้นพลิ้ว (Ventricular Fibrillation) ถ้าเกิน 10 วินาที 20 วินาที ก็เสียชีวิตได้แล้วหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที
โรคใหลตาย (Brugada) มักจะพบในภาคอิสานและคนอายุยังน้อย ซึ่งเกิดจากหัวใจมีเซลล์ผิดปกติ ทำให้คลื่นไฟฟ้าหัวใจผิดปกติ และเสียชีวิตเวลานอน ซึ่งไม่เกี่ยวกับการกินข้าวเหนียวตามความเชื่อของคนในภาคอิสานแต่อย่างใด
Long QT syndrome หรือภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะที่เกิดจากพันธุกรรม จะทำให้ช่วง QT Interval บนคลื่นไฟฟ้าหัวใจยาวกว่าปกติ จนเสี่ยงต่อการเกิดหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันทำให้หลับตายได้ หากมีอาการใจสั่น วิงเวียนศีรษะ เป็นลมหมดสติบ่อย ควรเจาะเลือดตรวจดูพันธุกรรมเพราะอาจเป็นอาการของโรคนี้ได้
สำหรับผู้ป่วยที่มีอายุมากกว่า 45 ปี ถ้าเส้นเลือดหัวใจมีการสะสมของไขมันเลว หรือ LDL จะทำให้เส้นเลือดเปราะบางมาก และเสี่ยงเกิดการฉีกขาดของผนังหลอดเลือด ซึ่งจะส่งผลให้เกิดลิ่มเลือดอุดตันภายในหลอดเลือด และกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด ทำให้หัวใจเต้นพลิ้ว และเสียชีวิตเฉียบพลัน
อีกสาเหตุของผู้ป่วยในกลุ่มนี้ก็คือ หัวใจวายเรื้อรังที่เกิดจากเส้นเลือดตีบ ทำให้ท้องบวม ขาบวม หายใจหอบเหนื่อย ในที่สุด หัวใจก็ขยายจนทำให้กระแสไฟฟ้าผิดปกติ และเสียชีวิตได้
ส่วน Rupture AAA โรคที่ผนังของหลอดเลือดแดงใหญ่เอออร์ตาโป่งพองออกมามากกว่าปกติ และเกิดการฉีกขาด แม้จะมีอัตราการเกิดไม่มาก แต่ถ้าเป็นโรคนี้ก็จะทำให้เสียชีวิตได้ภายในหนึ่งชั่วโมง โดยเกิดได้ทั้งเส้นเลือดที่ออกจากหัวใจ เส้นเลือดในทรวงอก หรือเส้นเลือดในช่องท้อง
นอนไม่ดี ทำให้เสียชีวิตได้อย่างไร
แม้ว่า คนไทยจะตื่นตัวเรื่องคุณภาพการนอนมากขึ้น แต่ยังไม่ได้ตระหนักถึงการทำ Sleep Test หรือการตรวจการนอนหลับกันอย่างกว้างขวาง ซึ่งการเสียชีวิตกระทันหันระหว่างการนอนหลับคิดเป็น 10-15% ของการเสียชีวิตแบบเฉียบพลัน นั่นหมายความว่า การนอนมีผลต่อการเสียชีวิต
นพ.จิรยศ บอกว่า ถ้านอนไม่ดี ตื่นมาก็จะปวดหัว ไม่สดชื่น ง่วงเหงาหาวนอน รู้สึกเพลีย เหนื่อยล้าตลอดทั้งวัน ถ้าเป็นแบบนี้มากๆ ก็อาจทำให้เกิดปัญหาความเครียด ซึ่งไม่ได้มาจากสภาพจิตใจ แต่อาจจะเกิดจากปัญหาความเครียดที่อยู่ภายในร่างกายเราก็ได้ ไม่ว่าจะเป็นคอเลสเตอรอล ความดันโลหิตสูง หรือเบาหวาน ทั้งหมดนี้เกี่ยวข้องกับความเครียดทั้งสิ้น
โดยทั่วไปคนเราต้องนอนให้ได้ 6-8 ชม. ถ้านอนตอนกลางคืนไม่พอ ก็ต้องนอนเสริมในเวลากลางวัน เรียกว่า หนี้การนอน แต่บางคนนอนนานทั้งวันทั้งคืนเกิน 8 ชม. ก็ต้องตั้งข้อสงสัยว่า ทำไมร่างกายต้องการเวลานอนมากกว่าปกติ แสดงว่ามีอะไรผิดปกติในร่างกายเรา
ภัยเงียบจาก Sleep Apnea
Sleep Apnea คือภาวะการหยุดหายใจขณะนอนหลับ เมื่อไหร่ก็ตามที่เราหยุดหายใจ สิ่งที่เกิดขึ้นคือ ออกซิเจนไม่พอ ขณะที่คาร์บอนไดออกไซด์เพิ่มขึ้น ทำให้ความเป็นกรดเกิดมากขึ้นภายในร่างกาย อีกทั้ง โซเดียม โปแตสเซียม และแคลเซียมก็ผิดเพี้ยนไป ฉะนั้น คนที่มีภาวะ Sleep Apnea ก็มีโอกาสที่จะเสียชีวิตเฉียบพลันได้ แต่ไม่ใช่โรคใหลตาย
เพียงแต่ Sleep Apnea จะกระตุ้นให้เกิดโรคใหลตายได้ โดยมักจะเกิดกับคนอายุ 20-40 ปี และเป็นคนที่ใช้แรงงาน ซึ่งอาจจะเป็นเพราะการพักผ่อนไม่เพียงพอ หรือการใช้พลังงานมากเกินกว่าที่ร่างกายจะรับได้ คนที่เป็นสโตรค หรือหลอดเลือดในสมองตีบ อาจจะมีภาวะลมชัก ถ้าเกิดขึ้นในเวลากลางคืนแบบไม่รู้เนื้อรู้ตัว ลิ้นจะตกไปอุดตันทางเดินหายใจ ก็ทำให้ขาดออกซิเจนและเสียชีวิตได้ ซึ่งมักจะเกิดขึ้นในช่วงตีหนึ่งถึงตีสี่
นพ.จิรยศ บอกว่า การที่จะเกิดการตายเฉียบพลันในระหว่างการนอนหลับ จะต้องมีภาวะปัจจัยเสี่ยงมาก่อน เช่น ผู้ป่วย Sleep Apnea คนอ้วน หรือบางคนไม่อ้วนแต่กรามเล็ก เวลานอนลิ้นจะตกไปอุดกั้นทางเดินหายใจ คนที่เป็นโรคเบาหวาน ความดัน ตับ ไต ทำให้เกิดภาวะความเครียดและส่งผลถึงคุณภาพการนอนได้
วิธีการรักษา เมื่อมีการอุดกั้นทางเดินหายใจ ต้องทำให้ทางเดินหายใจเปิดออกโดยใช้เครื่องช่วยหายใจที่เรียกว่า CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) และต้องใช้ทุกวัน แต่ผู้ป่วยจะต้องไปทำ Sleep Study ก่อน ซึ่งจะมีการตรวจคลื่นไฟฟ้าสมองเพื่อดูว่า การนอนดีแค่ไหน
ทั้งนี้ ปัญหาของคนที่เป็น Sleep Apnea ไม่ได้อยู่ที่นอนน้อยหรือนอนเยอะ แต่อยู่ที่ว่านอนแล้วตื่นบ่อย ซึ่งหมออาจให้ยานอนหลับที่ไม่ทำให้คลื่นสมองเปลี่ยนแปลงไปจากภาวะปกติ
ใครที่ต้องการลดความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตเฉียบพลัน หรือมีอาการน่าสงสัยเกี่ยวกับหัวใจ รวมถึงคุณภาพการนอนหลับ อย่าวางใจ รีบปรึกษาแพทย์และตรวจหาสาเหตุของอาการผิดปกติเหล่านี้แต่เนิ่นๆ จะช่วยลดความเสี่ยงที่จะเสียชีวิตเฉียบพลัน พร้อมกับเพิ่มคุณภาพชีวิตได้
ขอเชิญชวนทุกท่านมาร่วมเรียนรู้และรับแรงบันดาลใจจากความสำเร็จของการพัฒนาที่ยั่งยืนในงาน SUSTAINABILITY EXPO 2025 (SX2025) ชั้น G ตั้งแต่วันนี้ จนถึงวันที่ 5 ตุลาคม 2458 เวลา 10.00-20.00 น. ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ (QSNCC)
ติดตามข่าวสารและกิจกรรม SX ได้ทาง FB : SUSTAINABILITY EXPO , www.sustainabilityexpo.com และแอดไลน์ @sxofficial เพื่อร่วมสนุกไปกับกิจกรรมการสะสมแต้ม ลุ้นรับรางวัลมากมาย
#SX2025 #SustainabilityExpo2025 #SufficiencyforSustainability #พอเพียงยั่งยืนเพื่อโลก
